Osman Aydoğan


Yeryüzünde yalnız gezen yıldızlar? Gökyüzünde sizin kadar yalnızım (!)?


Tavla oynayanlar Farsça altıya kadar saymasını bilirler: Yek, du, se, cihar, penç, şeş. Ancak Farsça ´´Yedi´´ nedir diye sorsanız bilmezler. Onu da ben söyleyeyim, Farsça yedi: ´´heft´´ dir. (veya hefte). ?´Yedi günlük´´ anlamına gelen ´´hafta´´ ismi de buradan alınmıştır. Halen Türkçe´de kullandığımız gün isimlerinin kökenleri şu şekildedir: Cuma (Arapça) : Toplama, toplanma Cumartesi: Cuma (Arapça) + Ertesi (Türkçe) Pazar (Farsça): Ba: Yemek, zar: Yer Pazartesi: Pazar (Farsça) + Ertesi (Türkçe) Salı (İbrânice) : Üçüncü (Arapça ?´salisen´´ de üçüncü anlamındadır?) Çarşamba (Farsça) : Ceharşenbe: Dördüncü gün Perşembe (Farsça): Pençşenbe: Beşinci gün Günümüzde kullandığımız ay isimlerinin geldikleri yerler de çok farklı kaynaklardır. Hicri takvimdeki Arabi ay isimlerinin bugün hiçbirini kullanmamamıza rağmen yine de Şubat, Nisan, Haziran, Temmuz ve Eylül aylarının isimlerinin kökenleri Arapça ve Süryanice; Kasım ayının ise Arapçadır. İşin daha ilginç yanı bunlardan Şubat, Nisan, Temmuz ve Eylül hemen hemen aynı telaffuzla Yahudi takviminde de yer alıyor olmasıdır. Ayların isimleri ve kökenleri: Ocak (Türkçe): Kışın evlerde ateş yakılan yer. Şubat (Süryanice) Mart (Latince): Maritus (mitolojik isim Mars´tan) Nisan (Süryanice) Mayıs (Latince): Tanrıça Maria´nın ayı. Haziran (Süryanice) Temmuz (Arapça / Süryanice) Ağustos (Latince): Roma İmparatoru Augustus´un adından? Eylül (Süryanice) Ekim (Türkçe): Toprağı ekmekten Kasım (Arapça): Bölen Aralık (Türkçe): İki zaman dilimi arası. Ayrıca Anadolu´da eski ay isimleri de şimdi kullandığımızdan daha farklı idi: Zemheri: Ocak Gücük: Şubat Mart: Mart Abrul: Nisan Mayıs: Mayıs Kiraz: Haziran Orak: Temmuz Ağustos: Ağustos İlkgüz: Eylül Ortagüz: Ekim Songüz: Kasım Karakış: Aralık Ayrıca mevsimler de farklı adlandırılırdı: Bahar: Mart (22 Mart - 5 Mayıs) Hıdırellez: 5 Mayıs - 21 Haziran Yaz: Gündönümü (22 Haziran - 13 Ağustos) / Ağustos (14 Ağustos - 21 Eylül) Güz: Güz (22 Eylül - 5 Kasım) / Kasım (6 Kasım - 21 Aralık) Kış: Zemheri (22 Aralık - 31 Ocak) / Karakış (1 Şubat - 21 Mart) Kış mevsimi ayrıca Erbain ve Hamsin diye de ikiye ayrılır. Erbain, 22 Aralık´tan 30 Ocak´a kadarki 40 günlük kış dönemine verilen isimdir. Erbain´den sonra 31 Ocak´ta başlayan Hamsin ise 21 Mart´a kadar devam eder. Hamsin´de havalar yumuşamaya başlayınca cemreler düşer. Cemre sıcaklık anlamına gelen bir kelimedir. Kış Gündönümü´nde güneş ışıkları Oğlak Dönencesi´ne dik gelir. Kuzey Yarıküre´de günler uzamaya, Güney Yarıküre´de kısalmaya başlar. Bu tarih, Kuzey Yarıküre´de kışın, Güney Yarıküre´de yazın başlangıcı sayılır. Ard-arda kaç zemheri geçerdi... Kurt uyur, kuş uyur, zindan uyurdu... Dışarda gürül-gürül akan bir dünya... Bir ben uyumazdım, bir ben... Kaç leylim bahar... ´´Ard-arda kaç zemheri, Kurt uyur, kuş uyur, zindan uyurdu. Dışarda gürül-gürül akan bir dünya... Bir ben uyumadım, Kaç leylim bahar, Hasretinden prangalar eskittim. Saçlarına kan gülleri takayım, Bir o yana Bir bu yana...´´ Böyle derdi Ahmet Arif hasretinden prangalar eskitirken: