GÖKSEL YILMAZ


Gerilim dinmiyor... -6-


1978´den itibaren Deng Xiaoping, Mao tarafından kurulan sistemi esnetecek tarzda, siyasi liberalleşmeyi ve pazar ekonomisine tedrici geçişi öngören bir dizi ekonomik ve siyasi reform gerçekleştirdi. Bu ekonomik ve siyasi reformlar, 1989 yılı geldiğinde iki grubu hükümetle karşı karşıya getirdi.

Birinci grupta, reformların yeterince ileri götürülmediğini ve Çin´de siyasal sistemin reformdan geçmesi gerektiğini, ekonomik reformların yalnızca çiftçilerle fabrika işçilerini etkilediği için entelektüellerin gelirlerinin reformlardan yarar gören bu kesimlere göre daha geriden geldiğini düşünen öğrenciler ve aydınlar bulunuyordu. Ayrıca Çin Komünist Partisi´nin elinde tuttuğu siyasal ve toplumsal yetkiler hakkında endişe duyuyorlardı. Ve bu grup, Mihail Gorbaçov tarafından glasnost adlı siyasal liberalizasyon sürecine şahit olmuştu. İkinci grupta ise, toplumsal ve siyasal reformların fazla ileri gittiğini düşünen kent sanayi işçileri bulunuyordu. Ekonomi üzerindeki kontrolün gevşetilmesi kendi yaşamlarını tehdit eden enflasyona ve işsizliğe neden olmaya başlamıştı.

1989 Tiananmen Meydanı protestoları büyük ölçüde Çin Komünist Partisi eski genel sekreteri Hu Yaobang´ın ölümüyle ateşlendi. Hu Yaobang´ın Genel Sekreterlikten ?istifası? 16 Ocak 1987´de halka duyurulmuştu. 1987 öğrenci protestoları sonrasında Hu´nun ?hızlı reformlar ve Maoist aşırılıkları küçümseme? yönündeki açık yürekli çağrıları, onu Deng´in ve diğerlerinin gözünde uygun bir günahkeçisi haline getirmişti (Spence 1999, 685). Merkez Komite tarafından yayınlamaya zorlandığı istifası aynı zamanda ?küçük düşürücü öz eleştiri? idi. Hu´nun 15 Nisan 1989´da kalp krizi yüzünden ani ölümü, öğrencilere, sadece merhum Genel Sekreter´in yasını tutmak için değil, ayrıca ?itibarının iadesi? isteklerini dillendirmek ve 1986 ? 1987 yıllarının önemli meselelerine ve hatta 1978 ? 1979 protestolarına bir kez daha dikkat çekmek için bir araya gelmeleri yönünde mükemmel bir fırsat sundu

Başlangıçta protestolar küçük çaplıydı ve Hu Yaobang için yas tutma ve partinin onunla ilgili resmi görüşünü gözden geçirme talebi biçimindeydi. Polisle öğrencilerin karşı karşıya geldiği haberleri yayıldıktan sonra gösteriler ivme kazandı. Öğrencilere göre Çin medyası, onların etkinliklerinin özünü çarpıtıyordu ve bu durum gösterilere katılımı arttırıyordu. Hu´nun cenazesinde büyük bir öğrenci kalabalığı Tiananmen Meydanı´nda toplandı ve Hu´nun siyasal rakibi sayılan Başbakan Li Peng ile görüşmek istedi. Ne var ki bu isteklerini gerçekleştiremediler. Bununla birlikte öğrenciler Pekin´deki üniversitelerde boykot çağrısında bulundular.