Osman Aydoğan


Etnik ve folklorik bir kimlik olarak Moğollar (2)


Ne ilginçtir Kösedağ Muharebesi´nin Moğol Komutanı ?´Noyan´´ın adını kendisine isim, soyisim olarak alan sayısız vatandaşımız vardır. Anadolu´daki Moğol baskısı, Selçuklu Sultanlığını zayıf düşürdükçe Türkmen beylikleri bağımsız olma fırsatını yakalamışlar, bunlar arasından da sivrilerek Osmanlı çıkmıştır. Ancak Osmanlı da Moğollardan kurtulamamış, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid ile Timur arasında, Ankara´nın Çubuk Ovası´nda 28 Temmuz 1402 tarihinde yapılan Anakara Muharebesi Geç Orta Çağ tarihinin en kanlı çarpışmalarından birine sahne olmuş ve Osmanlıların yenilgisiyle sonuçlanmıştır. Ankara Muharebesi yenilgisi; Osmanlı Devleti´nin geçici süreliğine dağılarak, devletin imparatorluk aşamasına geçmesinin ve İstanbul´un Fethi´nin 50 yıl kadar gecikmesine, Anadolu`daki Türk siyasal birliğinin bozularak Anadolu beyliklerinin yeniden kurulmasına ve Osmanlı tarihinde Fetret Devri (1402-1413) olarak bilinen 11 yıllık bir iktidar boşluğu döneminin yaşanmasına neden olmuştur. Moğollar bu kadarı ile de kalmamışlardır. Bir önceki yazımda da bahsetmiştim Akkoyunlu İmparatorluğu parçalanan Timur İmparatorluğu´nun enkazı üzerine kurulmuş bir devletti. Akkoyunlu devleti de Türk´tü, Müslümandı ve Sünni idi? Fakat bunlar da Osmanlı´yı rahat bırakmadılar. Ne zamanki Akkoyunlu Devleti 1473 yılındaki Otlukbeli Savaşını Osmanlı´ya karşı kaybetti, Osmanlı´nın Doğu sınırı da o zaman huzura, sükûna erdi. Yazının başında ifade edildiği gibi Moğollar; Selçuklu´ya, Osmanlı´ya ve Anadolu´ya, Moğolların ardılı olan Akkoyunlu´lar da Osmanlı´ya bu kadar kötülükleri yapmasına rağmen nedense Moğollar ve Akkoyunlular bu coğrafyada ötekileştirilmemiş, düşman sayılmamış, Moğol isimleri Türklerce gururla taşınmıştır. Öyle ki bir önceki yazımda da bahsettiğim gibi Osmanlı ile Akkoyunlu arasında yapılan Otlukbeli Savaşında Akkoyunlu Padişahı Uzun Hasan´ın oğlu Zeynel Bey için Türk tarihi ?´Şehit´´ diye bahseder. Ve hatta günümüzde de Hasankeyf´teki türbesi Ilısu Baraj Gölü altında kalacak diye uluslararası bir çalışma ile itina ile iki km kuzeye törenle taşınır. (12 Mayıs 2017) Ve bu törende de konuşma yapan siyasiler Zeynel Bey´den ?´şehit´´ diyerek bahseder. (Sakın yanlış anlaşılmasın; tabii ki türbenin taşınmasında doğrusu yapılmıştır.) Benim sormak istediğim Moğolların ve Akkoyunluların Osmanlıya ve Anadolu´ya bu kadar kötülüklerine rağmen neden hala gurur ve onurla Moğol isimlerini taşıdığımız ve Osmanlıya karşı savaşlarda ölenlerine de ?´şehit´´ diye hitap ettiğimizdir. Eğer onlar ?´şehit´´ ise Osmanlının şehitleri nedir? Ayrıca ilginçtir ki tarih yazımında Moğolların istilacılıkları söz konusu olduğunda Türklüklerinden pek bahsedilmez ancak bir ?´Taç Mahal´´ söz konusu olduğunda hep "karısı için anıt mezar yaptıran Türk İmparatoru´´ndan bahsedilir. Fakat Bağdat´ı yağmalayanlar hiç şüphesiz Moğollardır! Bu arada kısa bir bilgi: Ne yazık ki günümüzde sosyal-kültürel antropolojide yer alan ?´etnoloji´´ ve ?´folk´´ kavramları yanlış olarak tanımlanmaktadır. Doğrusu şudur: ?´Etnos´´; ?öteki halk´´, veya ?´öteki halklar´´ demektir!.. Bu nedenle ?´etnoloji´´ ?ötekinin bilimi?dir. ?Folk? ise ?´bizim halk´´ demektir. ?Folk?; bizim olan kırsal, geleneksel, modern-öncesi, kentleşme-öncesi, endüstrileşme-öncesi halkımız, halimiz, ahvalimiz anlamındadır. Muhtemel ki Moğollar ve Akkoyunlular Anadolu´da bir etnik kimlik olarak değil de folklorik bir kimlik olarak görülmüştür. Nedenlerini bir bilsek de günümüzdeki Anadolu´daki ?´ötekileştirilenler´´e ve sosyal problemlere bir çözüm bulsak?