Osman Aydoğan


Dil Bayramı´mızı kutlarken!... (8)


Aynı şekilde bazı akademisyenler Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan ülkelerine ?´Trans Kafkasya Ülkeleri´´ diyorlar. ?´Trans´´ öte demek, eğer Moskova´dan bakarsanız doğrudur bu ülkeler Kafkasya ötesi ülkelerdir, dolayısı ile ?´Trans Kafkasya Ülkeleri´´dir. Ancak Anadolu´dan, Ankara´dan bakarsanız öyle midir? Bu ülkeler her yönüyle ?´öte´´ denemeyecek kadar Anadolu´nun bir uzantısıdırlar. Anlıyorsunuz değil mi ?´sözcüğün gücü Tanrı´nın gücüne yakındır´´ atasözünün ne anlama geldiğini? Sadece bir sözcük ile bir milletin bir bölgeden tarihi silinmiştir. Bir sözcük ile bir ülke işgal edilmiştir. Örneklere devam edeyim... Yıl 1983? 06 Kasım 1983 Genel Seçimler... MDP´de Turgut Sunalp, HP´de Necdet Calp ve ANAP´da da Turgut Özal başbakan adayı idiler? Seçimlerden birkaç gün önce TRT´de açık oturum var? MDP seçimi kazanacağından o kadar emin ki açık oturuma katılmıyor... Açık oturuma katılan HP´den Necdet Calp ve ANAP´dan da Turgut Özal? Sunucu konuşmacılara iktidara gelince ne yapacaklarını soruyor? Turgut Özal anlatıyor; barajlar, yollar, köprüler, fabrikalar yapacağını söylüyor? Sunucu tekrar soruyor; ?´Hangi parayla?´´ Özal cevap veriyor: ?´Birinci köprüyü satacağım, parasıyla da ikinci köprüyü yapacağım?´´ Köprü gündeme gelince Necdet Calp yumruğunu masaya vuruyor: ?´Sattırmam!´´ Bir ?´sattırmam´´ kelimesiyle dinleyicilerin bilinç altına şu format atılıyor: ?´ANAP iktidara gelecek, köprüyü satmaya kalkacak ama ben muhalefette kalarak Danıştay´a, Yargıtay´a, AYM´ne giderek satışını yaptırmayacağım´´? Ve seçim bir kelime ile kaybediliyor? *** Standford üniversitesinde profosörlük yapan Bernard Roth´un ?´Başarma Alışkanlığı´´ (Nobel Yaşam, 2016) adlı bir kitabı var? Yazara göre, başarıya ulaşmamızın sırrı yalnızca iki kelimeyi kelime dağarcığımızdan çıkarıp yerine başka iki sihirli kelimeyi eklemek? ?´Ama´´ yerine ?´ve´´ kullanın? ?´Sinemaya gitmek istiyorum ama yapacak bir ton işim var´´ yerine ?´sinemaya gitmek istiyorum ve yapacak bir ton işim var´´ derseniz ne olur sizce? Profesör Roth şöyle kaleme almış: ?´ ?´ama´´ kelimesini kullandığınız zaman eylemler arasında aslında olmasa da bir çatışma çıkarıyorsunuz. Ancak ?´ve´´ bağlacını kullandığınız zaman beyniniz gayri ihtiyari bir şekilde cümlenin iki kısmını da bir bütün olarak algılıyor.´´ Dilbilimde bu tür cümle yapıları, bağlacın olduğu yan cümleler arasındaki bağdaştırıcı veya ayrıştırıcı bileşik cümleler olarak bilinmektedir. Esas itibariyle ?´ama´´, ?´buna rağmen´´, ?´ancak´´ bağlaçları cümle içerisindeki bir ifadeyle diğer bir ifade arasında zıtlık bildirmek için kullanılmaktadır. Oysa ?´ve´´ bağlacını ele alırsak, bu bağlacın birleştirici ve daha olumlu bir işlevi vardır. ?´Zorundayım´´ yerine ?´İstiyorum´´ deyin? Roth kitabında şöyle vurgulamış: ?´Bu alıştırma insanların yaptığı birtakım şeylerin (işe gitmek gibi), hatta onlara zevk vermeyen şeylerin bile aslında kelime seçimleriyle alakalı olduğunu farkına varmasında oldukça etkilidir.´´ Sadece küçük bir yüklem değişikliği hayatınızın gidişatını değiştirebilir. Eğer her sabah uyanıp işe gitmeyi ?´ölüm´´ olarak görüyorsanız doğal olarak hayatınız da ?´cehenneme´´ dönecektir. Fakat işin aslına bakacak olursanız, bir şeyleri değiştirmek düşündüğünüzden daha kolay. Sadece her sabah işinizle ilgili neyi sevdiğinizi düşünün. Örneğin, karmaşık bir projeyi bitirmenin size verdiği o rahatlama hissini veya meslektaşlarınızla çay içip hoş vakit geçirdiğinizi düşünebilirsiniz. Aynı zamanda işten evinize gelip de ailenize kavuştuğunuz o anı da düşünebilirsiniz. İster inanın ister inanmayın, bu basit strateji sizi bütün gün pozitif bir enerjiyle yüklü tutacaktır. Gördüğünüz gibi, ?´ailemi ziyaret etmek zorundayım/gerek´´ yerine ?´ailemi ziyaret etmek istiyorum´´ arasında dağlar kadar fark var. Ne hakkında konuştuğunuzun bir önemi olmaksızın, her zaman ?´zorundayım´´ yerine ?´istiyorum´´ demek daha iyidir. *** Kullanılmaya kullanılmaya Türkçedeki kelimelerin asıl anlamları da unutulmakta ve ikincil anlamları öne çıkmaktadır.