Libya’da son durum
Bu sayfalarda geçmiş aylarda Libya’daki gelişmeleri aktarmıştım… Libya hakkındaki son yazımı 02 Ocak 2021 tarihinde yazmışım. Ancak o günden bugüne, biz içeride korona ve kongrelerle uğraşırken, ben de Roma tarihine dalmışken Libya’da köprülerin altında çoook sular aktı…
Önce Libya’daki gelişmeleri tarih sırasına göre kısaca özetlemek istiyorum…
Libya’da iç savaş ve Türkiye’nin tutumu
2011 yılında Muammer Kaddafi'nin devrilmesi sonrasında iç savaşa sürüklenen Libya, iki ayrı yönetim bölgesine bölünmüştü: Bir tarata BM'nin tanıdığı Trablus merkezli Ulusal Uzlaşı Hükümeti (UUH) ve diğer tarafta ise Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi… Bu iki taraf arasında 2011 yılından beridir bir iç savaş yaşanmaktaydı…
Libya’da savaşan bu iki taraf da Libyalıdır. Her iki taraf da Müslümandır. Almanya’sından Fransa’sına, BAE’inden Fas’ına, Rusya’sından Mısır’ına kadar tüm ülkeler hem de çoğunluğu Hristiyan olmasına karşın Libya’daki birbiriyle savaşan bu iki taraf ile 2011 yılından beridir görüşürler… Bu ülkeler Libya’daki çatışan her iki tarafla görüştükleri gibi bir tarafın yanında yer almalarına rağmen diğer tarafı da asla ‘’düşman’’ olarak nitelemediler…
Bu ülkelerin Libya’daki çatışan bu iki grupla olan ikili diyalogları sayesindedir ki Libya ile ilgili tarafların yaptığı bütün barış görüşmeleri Paris’te, Berlin’de, Cenevre’de, Abu Dabi’de, Fas’ta ve Tunus’ta yapıldı… Ancak Türkiye, daha doğrusu AKP Hükumeti Libya’da savaşan her iki grup arasında bir ‘’büyük’’ olarak arabulucu olacağına, birbiri ile savaşan Müslümanları barıştıracağına, iç savaşın başından beri sadece ve sadece savaşanlardan bir tarafı ile UMH ile ve onun lideri Serraj ile görüştü, Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi’ne ve onun lideri Hafter’e açık açık düşmanlık besleyerek Hafter’i darbecilikle suçladı…
Barış görüşmeleri
Sonuç mu? Libya ile ilgili hiçbir barış görüşmesinde Türkiye’nin adı geçmedi… Sonuç Türkiye’nin bütün masalardan dışlanması oldu… Tarafların, son olarak 23 Ekim 2020 tarihinde Cenevre vardıkları ‘’ateşkes anlaşması’’ artık kalıcı hale geldi… Bu anlaşmada ayrıca ülkeyi seçimlere götürecek siyasi sürecin koordinasyonu amacıyla Libya Siyasi Diyalog Forumu (LSDF) oluşturuldu… Ve bu ateşkes anlaşmasında forumun 2020 yılı Kasım ayında ilk toplantısını Tunus’da yapması planlandı. Bu ateşkes anlaşması uyarınca Libya’daki yabancı askerî güçlerin üç ay içerisinde Libya’yı terk etmesi öngörüldü
Ardından Libya’daki iç savaş taraflarının temsilcilerinin oluşturduğu Libya Siyasi Diyalog Forumu 09 Kasım 2020 tarihinde Tunus'ta yapılan görüşmelerde Libya’da devlet başkanlığı ve parlamento seçimlerinin 24 Aralık 2021 tarihinde yapılması üzerine mutabakata varıldı…
Bu arada; Libya’da taraflar arasında 23 Ekim 2020 tarihinde ateşkes anlaşması yapılmışken, bu ateşkes anlaşması uyarınca Libya’daki yabancı askerî güçlerin üç ay içerisinde Libya’yı terk etmesi öngörülmüşken ve 09 Kasım 2020 tarihindeki Tunus görüşmelerinde taraflar 24 Aralık 2021 tarihinde devlet başkanlığı ve parlamento seçimleri üzerinde uzlaşmışken; Türkiye tarafından ise Libya’ya asker gönderme teskeresinin süresi 22 Aralık 2020 tarihinde uzatıldı…
27 Kasım 2019 tarihinde de Türkiye ile UUH arasında imzalanan “Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası” gereği Doğu Akdeniz’de hidrokarbon arama çalışmalarını sürdürecek olan Oruçreis araştırma gemisinin AKP hükumeti tarafından 24 Aralık 2020 tarihinde alınan bir kararla 15 Haziran 2021 tarihine kadar Antalya Körfezi açıklarına çekildiği duyuruldu… Oruçreis gemisi o günden beridir Antalya körfezinde istirahat etmektedir.
Libya Siyasi Diyalog Forumu (LSDF) Cenevre görüşmeleri
LSDF kapsamında 21 aday arasından yeni Başkanlık Konseyi başkanı ve yardımcılarını seçmek amacıyla 01-05 Şubat 2021 tarihleri arasında İsviçre'nin Cenevre kentinde toplantılar yapıldı.
Bu toplantılar sonucunda; LSDF üyeleri arasında, Libya içinde bugüne kadar siyasetin en ön sırasında yer alan ve bu nedenle de "tartışmalı" kabul edilen isimlerin yerine daha az tanınmış yeni yüzler tercih edilerek cumhurbaşkanlığı makamına denk gelen Başkanlık Konseyi Başkanlığına Muhammed Menfi, Başbakanlık görevine de ülkenin batısındaki aşiretlerin desteklediği nüfuzlu iş adamı Abdulhamid Dibeybe ve Başkanlık Konseyi üyelikleri için de Musa el-Koni ve Abdullah el-Lafi seçildi…
Bu seçim hem Libya içindeki aktörler hem de uluslararası toplum tarafından memnuniyetle karşılandı. Yeni yönetim, 10 ay gibi kısa bir sürede ülkeyi seçimlere götürecek…
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi açıklaması
Bu gelişmeler üzerine 10 Şubat 2021 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun en güçlü organı olan Güvenlik Konseyi, Libya'daki gelişmelerle ilgili ortak bir açıklama yaptı.
Güvenlik Konseyi’nn yaptığı açıklamada; Libya'da geçici hükümetin belirlenmesini memnuniyetle karşılandığı, geçici hükümete tam destek verildiği ve müzakerelerde sağlanan ilerlemenin "önemli bir dönüm noktası" olduğu değerlendirmesi yapıldı...
Libya'daki taraflara destek veren ülkelere de çağrıda bulunan Konsey, bu ülkelerden Libya için hâlâ geçerli olan BM silah ambargosuna ve sağlanan ateşkese uymalarını istedi. Açıklamada ülkedeki yabancı askerlerin tümünün çekilmesini de isteyen Konsey, 24 Aralık'ta yapılması planlanan parlamento ve devlet başkanlığı seçimlerine kadar yeni kapsayıcı bir hükümet oluşturulması ve kapsamlı bir ulusal uzlaşma süreci başlatılması çağrısı da yaptı.
Libya’da yeni bir hükumet: Ulusal Birlik Hükumeti
Daha birkaç ay önce iç savaş çatışmalarının bir cephesini oluşturan Sirte kentinde 10 Mart 2021 tarihinde oturumda Libya Parlamentosu 2'ye karşı 132 oyla yeni Ulusal Birlik Hükümeti’nin kurulmasını onayladı. Bu şekilde Libya'da, ülkeyi 24 Aralık'ta seçimlere götürecek geçici Ulusal Birlik Hükümeti de resmen kurulmuş oldu.
Bu şekilde 2014'teki seçimler sonrasında ikiye ayrılan Libya Meclisi, ilk kez 10 Mart 2021 tarihindeki bu oturumda bir bütün olarak bir araya gelmiş oldu…
Yeni hükumetin kurulması üzerine Ulusal Uzlaşı Hükümeti Başbakanı ve Devlet Başkanlığı Konseyi Başkanı Fayiz Serrac Trablus'ta 16 Mart 2021 tarihinde düzenlenen törenle görevi Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi ve Başbakan Abdülhamid Muhammed Dibeybe'ye devretti.
Başbakan Dibeybe ve kabine üyeleri ülkenin doğusunda bulunan Tobruk'taki Temsilciler Meclisi'nde de 15 Mart 2021 tarihinde yemin ettiler. Yemin töreninde konuşan Dibeybe, ‘’Libya'nın birliğini, güvenliğini ve bütünlüğünü koruyacağına’’ söz vererek kabinesinin "tüm Libyalıların hükümeti" olacağını özellikle vurguladı…
Ulusal Birlik Hükümeti’nin kurulmasının hemen ardından Mısır, Katar, Cezayir, Lübnan, Ürdün ve Arap Birliği, Suudi Arabistan, Kuveyt, Bahreyn ve Birleşik Arap Emirlikleri, Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Dibeybe'nin Temsilciler Meclisi'nden güvenoyu almasını kutladı.
Bir Fransız diplomatın açıklamaları
Libya'da geçici birlik hükümetinin işbaşı yapmasının ardından Fransız haber ajansı AFP'ye konuşan bir Fransız diplomat, Türkiye'nin de Libya'da konuşlandırdığı Suriyeli milisleri geri çekmeye başladığını bildirdi. İsmi açıklanmayan kaynak, "Bu şimdiye kadar gördüğümüz en cesaret verici jestlerden biri. Suriyeli milis güçlerin hareketlilik içinde olduğu görüldü ve kaydedildi" diye konuştu.
Fransız diplomatik kaynak, Libya'da yeni kurulan geçici birlik hükümetinin başbakanı Abdülhamid Dibeybe ile Türkiye arasında milislerin geri çekilmesi konusunda son dönemde görüşmeler yürütüldüğünü ve Türk tarafından gelen açıklamaların da Suriyeli milislerin hava yoluyla Libya'dan çıkarıldığı izlenimi verdiğini belirterek, ancak bunun "somutlaştırılması ve teyit edilmesi" gerektiğini söyledi. Fransız kaynak, milislerin geri çekilmesinin sürdürülmesi gerektiğini ve bunun sadece Suriyeli milisler değil, tüm yabancı güçler için geçerli olduğunu vurguladı.
BMGK: Yabancı askerler Libya'dan çekilsin
BM Güvenlik Konseyi, 13 Mart 2021 tarihinde yaptığı bir açıklama ile Libya'daki yabancı askerî birlikler ile paralı askerlerin "derhal çekilmesi" çağrısını yineledi. Konsey, çatışmanın taraflarının ateşkes anlaşmasına bağlı kalmasını istedi.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres de BM Güvenlik Konseyine (BMGK) daha önce sunduğu raporda "yabancı unsurların Libya'daki faaliyetlerinin sürdüğü konusunda hala derin endişe içinde olduğunu" ifade etmişti.
AFP'nin ele geçirdiği ve BMGK'da tartışıldığı belirtilen raporda bazı yabancı güçlerin yer değiştirdiğine işaret edilmiş, ancak bunun yeterli olmadığı kaydedilmişti.
Türkiye, Libya ile 2019 yılının Kasım ayında imzaladığı güvenlik mutabakatı çerçevesinde ülkenin güvenliğine destek ve Libya ordusunun eğitiminde görev almak üzere ülkeye asker göndermişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, geçen yıl yaptığı bir açıklamada Libya'da Halife Hafter güçlerine karşı Türk askerlerinin yanında diğer silahlı unsurların da yer aldığını söylemişti.
Libya'da ayrıca Hafter safında savaşan Rus Wagner grubunun yanı sıra Çad ve Sudandan para askerlerin de bulunduğu biliniyor. BM'nin geçen aralık ayında yayımladığı raporda, ülkede 20 bin civarında yabancı paralı asker bulunduğu tahminine yer verilmişti.
AB Irini misyonunu uzattı
AB, uzun bir süredir Libya'ya silah ambargosunu denetlemeyi hedefleyen Irini misyonunu iki yıl daha uzatmayı planlıyordu. BM ise silah ambargosunun etkisiz olduğu görüşünde. Ancak sonunda Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi, Mayıs 2020'den bu yana Doğu Akdeniz'de Libya'ya yönelik Birleşmiş Milletler'in silah ambargosu kararını denetlemek üzere görev yapan İrini adlı askerî deniz misyonunun süresini 31 Mart 2023 tarihine kadar uzattı...
Fransa, Almanya ve İtalya'nın dışişleri bakanları Libya’da
Libya'da geçici birlik hükümetinin yemin edip işbaşı yapmasının hemen ardından 25 Mart 2021 tarihinde Fransa, Almanya ve İtalya'nın dışişleri bakanları Libya’da Libya Ulusal Birlik Hükümeti’nin Dışişleri Bakanı Necla el-Menguş’iyi ziyaret ettiler. Bu ziyaretin esas amacının ülkeyi 24 Aralık 2021 tarihinde seçimlere götürecek geçici birlik hükümetine destek vermek olduğu ifade edildi…
Bu ziyaret kapsamında Bakan Menguş, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Yves Le Drian, Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas ve İtalya Dışişleri Bakanı Luigi Di Maio ile başkent Trablus'taki Başbakanlık ofisinde ortak basın açıklaması yaptılar.
Bu ortak basın açıklamasında;
Menguş, Libya'nın istikrarının bölge ülkelerinin yanı sıra Avrupa'nın istikrarı için de olumlu yansımaları olacağını vurguladı. Ulusal Birlik Hükümetinin dış politika stratejisinde "Libya'nın egemenliği ilkesinin tartışma konusu olamayacağını" belirten Menguş, "Tüm paralı askerlerin acilen ülke topraklarından çıkması gerektiğini ve bunun derhal gerçekleşmesi gerektiğini yineliyoruz" diye konuştu…
Fransa Dışişleri Bakanı Le Drian da, yaptığı açıklamada Libyalı yetkilileri desteklemek için buraya geldiklerini söyledi…
Alman Bakan Mass da ülkede yaklaşan seçimlere hazırlanmanın ön şartı olarak paralı askerlerin geri çekilmesinin gerekliliğini vurgulayarak, Avrupa Birliği'nin Libya'ya silah ambargosunu izlemeye devam edeceğini kaydetti..
İtalyan Bakan Di Maio da Libya’nın barış sürecine AB olarak tanık etmek için bugün Trablus’a geldiklerini belirterek “Libyalı makamların talebi olursa, BM ile koordinasyon içinde BM ateşkes izleme mekanizmasına Avrupa’nın katılımından yanayız” diye konuştu…Libya’nın düzensiz göç akınının idaresine insan kaçakçılarıyla ve sınırların kontrolüne yönelik çalışmalarını takdir ettiklerini de kaydeden Di Maio, "Ama aynı zamanda (Libya'nın) temel insan haklarına tam olarak saygılı olmasını garanti etmesini bekliyoruz.” ifadelerini kullandı.
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi’nin ilk yurt dışı ziyaretleri
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi’nin ilk yurt dışı ziyareti Paris idi…
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi ilk yurt dışı ziyaretini 23 Mart 2021 Salı günü Paris'e yaptı. Muhammed Menfi Paris’te Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile görüştü. Macron görüşme sonrasında yaptığı açıklamada, "Libya'da bulunan yabancı güçlerin mümkün olduğunca hızlı bir şekilde çekilmesi için her şeyi yapmalıyız. Türk ve Rus savaşçılar, onlar ya da diğerleri tarafından gönderilen yabancı savaşçılar Libya'yı derhal terk etmelidir. Tek meşru güç Libya silahlı kuvvetleridir" diye açıklamada bulundu…
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi’nin ikinci yurt dışı ziyareti ise Kahire idi…
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi Menfi, yardımcısı Abdullah el-Lafi ve beraberlerindeki heyet 25 Mart 2021 tarihinde ikinci yurt dışı ziyaretlerini Kahire'ye yaptı.
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi’nin üçüncü yurt dışı ziyareti de İstanbul idi…
Menfi, Kahire ziyaretinin ardından beraberindeki heyetle bugün (26 Mart 2021 Cuma) Türkiye'ye geldiler. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi ile Konsey üyesi El Lafi'yi kabul etti. Üsküdar'daki Cumhurbaşkanlığı Vahdettin Köşkü'ndeki kabul basına kapalı olarak gerçekleşti. Türkiye tarafından görüşme öncesi yapılan resmi açıklamada görüşmelerde ikili ilişkilerin yanı sıra, güncel bölgesel ve uluslararası meseleler hakkında fikir alışverişinde bulunulmasının da öngörüldüğü aktarıldı.
Sonuç
Libya Başkanlık Konseyi Başkanı Muhammed Menfi’nin ilk yurt dışı ziyaretini Batı dünyası içinden Paris’e yapması, ikinci ziyaretini Arap dünyası içinden Kahire’ye yapması ve üçüncü ziyaretini de Türkiye yapması yeni Libya hükümetinin öncelikleri açısından dünyaya verilen politik bir mesajdır da aslında… Yani Libya Ulusal Birlik Hükümeti’nin birinci önceliği Fransa ve şahsında AB ülkeleri, ikinci önceliği Mısır ve şahsında Arap ülkeleri olacağı Türkiye’nin ise bu ülkelerden sonra olacağı değerlendirilmektedir.
Libya’da Ulusal Birlik Hükümeti’nin kurulmasının hemen ardından gerek yeni hükumet yetkilileri, gerek AB ülkeleri liderleri ve gerekse de BMGK Libya’da yabancı askerî unsurların derhal çekilmesi konusunda vurgu yapıyorlar… Bu saatten sonra Libya’daki Türk askerinin varlığı ve Türk hükûmetinin UMH ile ve onun lideri Serraj ile yaptığı anlaşmaların akıbeti belirsiz olduğu değerlendirilmektedir… Hoş zaten Türk hükûmetinin UMH ile yaptığı ve Türkiye’nin Libya’daki varlığının gerekçesi olarak gösterilen “Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası” gereği Doğu Akdeniz’de hidrokarbon arama çalışmalarını sürdüren Oruçreis araştırma gemisi hiç de Ulusal Birlik Hükümeti’nin kurulmasının beklemeden çoktaaaaan Antalya limanına çekilmişti bile…
Libya’daki gelişmeler AKP hükûmetinin İhvancı rüyalarından çok daha hızlı bir şekilde akmaktadır...
