Julius Caesar (Jül Sezar) (MÖ 100 ? MÖ 15 Mart 44), Romalı askerî ve politik lider, aynı zamanda iyi bir hatip ve güçlü bir yazardır. Dünya tarihinin en etkili insanlarından birisi olarak kabul edilir. Güçlü bir yazar, güçlü bir hatip, üstün bir komutan ve güçlü bir devlet adamı gibi çok yönlü bir kişiliğin bir araya gelmesi tarihte nadirdir. Bu nadir insanlardan birisi de Jül Sezar´dır.
Sade üslubuyla kendinden üçüncü bir şahıs gibi tekil kişi olarak söz eder. ´´Roma´da ikinci adam olmaktansa bir köyde birinci adam olmayı tercih ederim´´ sözü onun lider ve tutku dolu kişiliğini yansıtır. Eylemleriyle Roma Cumhuriyeti´nin Roma İmparatorluğu´na dönüşmesinde kritik bir rol oynamıştır. Daha başka bir deyimle eylemleriyle Roma Cumhuriyetini Roma Diktatörlüğüne dönüştürmüştür?
?´Jül Sezar´´ oyunu ise William Shakespeare tarafından 1599´da yazılmış beş perdelik bir trajedidir. (William Shakespeare, Jül Sezar, Ve Edebiyat Yayınları, 2003) Tarihin en ünlü suikastlarından birisini, Roma İmparatoru Jül Sezar´ın katlini ele alan oyun, Shakespeare?in antik Roma tarihini konu alan ve "Roma oyunları" diye anılan üç oyunundan ilkidir (diğerleri ?´Coriolanus´´ ile ?´Antonius ve Kleopatra´´dır).
Shakespeare´in bu ?´Jül Sezar´´ oyunu; Roma Cumhuriyetinde son büyük lider olan ve bir diktatör olması Roma Senatosu tarafından kabul edilmiş olan Jül Sezar aleyhinde bir komplonun düzenlemesi, bu komplo sonucu Jül Sezar´ın katledilmesi ve bu katlin siyasal sonuçlarını anlatır.
Shakespeare´in ustalık döneminin ilk eserlerinden olan ?´Jül Sezar´´ eseri adının aksine aslında Marcus Junius Brutus´ün tragedyasıdır. Oyun, Jül Sezar´ın adını taşısa da oyun kişileri arasında en önemli karakter o değildir. Jül Sezar, oyunun sadece ilk üç perdesinde görülür ve üçüncü perdenin ilk sahnesinde ölür. Oyunun asıl kahramanı Brutus´tur. Oyun, Brutus´un çok değer verdiği şeref, namus, ahlak, vatanseverlik ve dostluk prensiplerinin birbiri ile çelişmesi ve kişinin bu tür çelişkileri nasıl uzlaştırıp karar verebileceği üzerinedir.
Roma İmparatoru Jül Sezar senatoya gelirken, yolunu kesen bir kâhin ?Mart´ın 15´inden sakın!? diye bağırır. Eşi de o gün Sezar´a senatoya gitmemesi için yalvarır. Sezar iki uyarıyı da dinlemez?
Jül Sezar 15 Mart´ta senatoya gelirken, bazı senatörler bıçaklarla saldırır. Aralarında kimilerine göre ?evlatlığı? kimilerine göre ?öz oğlu? ve Mersin´de Roma Valiliği yapmış olan Brutus de vardır. Brutus, Sezar´ı arkadan bıçaklar. Sezar ?ihaneti? yansıtan ünlü ?Sen de mi Brutus?? sözüyle can verir ve ?ihanet? Roma sikkelerinde simgeleşir. Bu suikastta otuz beş bıçak darbesiyle can veren Caesar´ın, ezeli düşmanı Pompeius´un büstü önüne düşmesi ise ayrı bir tesadüftür. Eserde Sezar can verirken son sözlerini söyler: "Erdem, sen bir kelimeden başka bir şey değilsin."
Hemen hemen bütün tarihçiler, Jül Sezar´ın katledilmesinin; siyasi gücünü çekemeyenler kadar, Roma yönetiminde Cumhuriyet yerine, adı Sezar bile olsa bir diktatör veya imparatorun istenmemesi nedeniyle olduğunu yazarlar.
Suikasttan sonra Brutus bir ikilem arasında kalır. Eğer Sezar tiran ilan edilirse yaptığı hiçbir şey geçerli sayılmayacak aynı şekilde kendi senatörlüğü de düşecektir. Diğer tarafta ise eğer Sezar tiran ilan edilemezse, kendisi ve arkadaşları katil ilan edilecek, ancak kendilerine genel bir af çıkarıldığı takdirde kurtulabileceklerdir. Brutus Sezar´ı tiran olarak ilan edemez ve Roma´yı terk etmek zorunda kalır.
Brutus, Roma´yı terk etmeden önce Senato´da özetle şu konuşmayı yapar: ?´Bu toplulukta Sezar´ı çok sevmiş biri varsa derim ki ona, Brutus´un Sezar´a sevgisi daha az değildi onunkinden. Öyleyse neden Sezar´a karşı ayaklandın derse bu dost bana şu karşılığı veririm: Sezar´ı daha az sevdiğim için değil, Roma´yı daha çok sevdiğimden. Sezar yaşayıp da hepinizin köle olarak ölmeniz mi daha iyi, yoksa Sezar ölüp de hepinizin hür insanlar olarak yaşamanız mı? Sezar beni severdi, ağlarım onun için; mutluluğa ermişti, sevinirim; bir kahramandı, saygı duyarım; ama tutkuya kapıldı, muhteris olduğu için öldürürüm onu.´´
Fransız yazar "Anatole France´´ın 1912´de yazdığı ?´Tanrılar Susamışlardı´ (Kaynak Yayınları, 2009) isimli eserinde asıl olarak Fransız devrimcilerinin terör uyguladıkları dönemi anlatılır. Anatole France eserinde devrim sonrası Fransa´da Brutus´ün büstlerinin Paris meydanlarına dikildiğini yazar.
Sezar ile anne tarafından akraba, Romalı komutan ve politikacı olan Marcus Antonius ise saldırganlara karşı harekete geçmeden önce, Caesar´ın cenaze törenindeki ?Ben buraya Sezar´ı övmeye değil, gömmeye geldim!´´ sözleri Villiam Shakespeare´in oyununda devleşir.
Yönetmenliğini Joseph l. Mankiewicz´in yaptığı başrolde Marlon Brando´nun oynadığı, 1953 Metro-Goldwyn-Mayer yapımı, William Shakespeare´in oyunundan beyaz perdeye uyarlanan ?´Jül Sezar´´ filminde Marcus Antonius´u canlandıran Marlon Brando´nun Sezar´ın öldürülmesinden sonra halka çektiği nutuk kusursuz bir hitabet sanatı olarak filmin en doruk sahnesidir. Kusursuz bir oyunculuk ile harika bir metnin kesişim noktasıdır bu sahne.
Bu sahnede Marcus Antonius (Marlon Brando) şöyle konuşur:
?´Dostlar, Romalılar, vatandaşlar, beni dinleyin: Ben Sezar´ı gömmeye geldim, övmeye değil. İnsanların yaptıkları fenalıklar arkalarından yaşar, iyilikler çok zaman kemikleriyle beraber gömülür; haydi Sezar´ınkiler de öyle olsun. Asil Brutus size Sezar´ın haris olduğunu söyledi; eğer böyleyse, bu ağır bir suç. Sezar da onu pek ağır ödedi. Şimdi burada Brutus´la diğerlerinin izinleriyle, çünkü Brutus şeref sahibi bir zattır; zaten hepsi, hepsi şerefli kimselerdir, evet müsaadeleriyle burada Sezar´ın cenazesinde söz söylemeye geldim. O benim dostumdu, bana karşı vefalı ve dürüsttü; lakin Brutus haris olduğunu söylüyor ve Brutus şerefli bir zattır. Sezar Roma´ya birçok esir getirdi, devlet hazinelerini bunların kurtuluş akçeleri doldurmuştu. Acaba Sezar´da hırs diye görülen bu muymuş? Fakirler ne zaman ağlasa, Sezar´ın gözleri yaşarırdı; hırs daha sert bir kumaştan olsa gerek. Fakat gene Brutus onun için haristi diyor; Brutus da şerefli bir adamdır. Siz hep gördünüz, Luperkalya yortusunda ben kendisine üç defa krallık tacı sundum, üç defasında da reddetti; hırs bu muymuş? Gene Brutus, haristi diyor. Ve şüphesiz kendisi şerefli bir adamdır. Ben Brutus´un dediklerini çürütmek için söz söylemiyorum, buraya bildiklerimi söylemeye geldim. Bir zamanlar siz onu hep severdiniz, bu sebepsiz değildi; öyleyse sizi ona yas tutmaktan alıkoyan nedir? Ey izan! Sen hoyrat hayvanlara sığınmışsın, insanlar da muhakemelerini kaybetmiş. Beni affedin. Kalbim tabutun içinde, surda, Sezar´ın yanında, tekrar bana gelinceye kadar beklemeli.´´
Sezar´ın öldürülmesinden sonra olaylar kısaca şöyle gelişir:
MÖ 43´te, Sezar´ın yeğeni ve evlatlığı, Sezar´ın öldürülmesinden sonra onun varisi olan Octavian, Roma senatosunun konsolu olduktan sonra Sezar´a suikast düzenleyenlerin hepsinin Roma´nın düşmanı olduğunu ilan eder.
Antonius ve Brutus´ün orduları kapışır. Yenilen Brutus kaçar, Bodrum´da, günümüzde adı Gümüşlük olan Myndos antik kentine sığınır?
Marcus Antonius ise Jül Sezar´ın öldürülmesinin ardından doğu bölgesinin yönetimini üstlenir.
Antonius Tarsus´a gelerek Mısır Kraliçesi Kleopatra VII ile ittifak yapar. Kleopatra´nın maksadı kaybettiği toprakları geri almak, Antonius´unki ise hem doğudaki iktidarını sürdürebilmek hem de Partlara karşı yapacağı askerî harcamalar için Mısır´ın zengin kaynaklarından yararlanmaktır.
Bu maksatla Antonius, Kleopatra´yı Tarsus´a davet eder. Muhteşem gemisiyle Tarsus limanına gelen Kleopatra Antonius ile yedi yıl sürecek renkli, romantik ve ihtiraslı bir beraberlik yaşar. Kleopatra´nın Tarsus´a giriş yaptığı kapının adı "Kleopatra Kapısı"dır. Bugün bu bölgede çok sayıda Kleopatra ismini taşıyan mekân vardır. Alanya´daki ?´Kleopatra Plajı´´ gibi..
Bugün kullandığımız takvim Sezar´ın zamanında hazırlanmış ve bazı ayları 31 gün olarak belirlemiştir. July olan temmuz ayına da kendi ismini vermiştir. Zaten tüm diktatörler hep hatırlanmak isterler!
William Shakespeare eserinde Sezar´ı şöyle konuşturur:
?´Korkaklar, ölmeden önce defalarca ölür; cesur insan ölümü bir kere tadar...´´
"Silâhın (şiddetin) olduğu yerde kanunlar susar."
"Tecrübe, tüm şeylerin öğretmenidir."
Özdemir Asaf ?´Kırılmadık Bir Şey Kalmadı´´ (Yapı Kredi Yayınları, 2016) adlı kitabında Sezar hakkında şunu yazar: "Sezar´ı ne öldürdü?" "Brütüs´ün kaması." "Brütüs´ü ne öldürdü?" "Sezar´ın sözleri."
Shakespeare´in insanın hırs ve ihtirasının nelere yol açabileceğini gösteren, siyaset bilimi açısından da ders olarak okutulabilecek müthiş eseri Jül Sezar´da böyle oyunlaştırılmıştır.
William Shakespeare´in bu oyunu ibretle okunması gereken bir eserdir. Çünkü Sezar´lar oldukça Brutus´lar da olmaktadır. Brutus´suz Sezar´lar yoktur tarih sahnesinde.
Zaten haber verirdi geleceği İbn-i Haldun o muazzam eseri Mukaddime´sinde: ?Geçmişler geleceğe, suyun suya benzemesinden daha çok benzer.?
