Karıştırırken kitabı bir bölüm çarpıyor gözüme: ?´Çankırı Hapishanesinden mektuplar?´´ 2. Bölüm Bir akşamüstü oturup hapisane kapısında rubailer okuduk Gazalî´den : ?Gece: büyük lâciverdî bahçe. Altın pırıltılarla devranı rakkaselerin. Ve tahta kutularda upuzun yatan ölüler.´´ Bir gün eğer, benden uzak, karanlık bir yağmur gibi, canını sıkarsa yaşamak tekrar Gazalî´yi oku. Ve Pîrâyende´m benim, ben eminim sen sadece merhamet duyacaksın ölümün karşısında onun ümitsiz yalnızlığı ve muhteşem korkusuna. Bir akar su getirsin Gazalî´yi sana: ?- Toprak bir kâsedir çömlekçinin rafında tâcidar, ve zafer yazıları yıkılmış duvarlarında Keyhüsrevin?? Birikip sıçramalar. Soğuk sıcak serin. Ve büyük lâciverdi bahçede başsız ve sonsuz ve durup dinlenmeden devranı rakkaselerin? Bilmiyorum, neden aklımda hep ilkönce senden duyduğum Çankırılı bir cümle var: ?Pamukladı mıydı kavaklar kiraz gelir ardından.? Kavaklar pamukluyor Gazalî´de, fakat görmüyor, üstat, kirazın geldiğini. Ölüme ibadeti bundandır. Şeker Ali yukarda, koğuşta bağlama çalıyor. Akşam. Dışarda çocuklar bağrışıyorlar. Çeşmeden akıyor su. Ve jandarma karakolunun ışığında akasyalara bağlı üç kurt yavrusu. Açıldı demirlerin dışında büyük, lâciverdî bahçem. A s l o l a n h a y a t t ı r ? Beni unutma Hatçem? Nazım Hikmet Ran-Çankırı Hapishanesinden Mektuplar II Şiirde tırnak içine alınan rubailer Gazali´ye aittir. İslam Orta Çağ´ında İbn-i Rüşd, Farabi, İbn-i Sina, İbn-i Haldun gibi Eski Yunan Felsefesi´nde Aristo çizgisinde deneyimci gerçekçiliği sürdürme yolunu tutanların karşısında Eflatuncu idealist felsefeyi savunan İmam Gazali egemen olmuştur. Yine Eflatuncu idealist felsefeyi savunan Mevlâna der ki: ?Suret hemi-zıllest.? Yani ´´görünen her şey gölgedir.´´ Mevlana rubailerinden söz ederken Nazım Hikmet ise rubaisinde buna şöyle bir itiraz geliştirir: ?Gördüğün gerçek âlemdi ey Celaleddin heyula filan değil Uçsuz bucaksız ve yaratılmadı, ressamı illet-i ula filan değil Ve senin kızgın etinden kalan rubailerin en muhteşemi Suret-hemi-zıllest filan diye başlayan değil.? O üç sözcük ?Suret hemi-zıllest.? (görünen her şey gölgedir.) Eflatun ve Gazali felsefesinin özüdür. Bu şiir de (Aslolan hayattır) Nazım´ın Gazali için yazdığı şiirlerinin en güzellerindendir. Ve insan bağır bağır bağırıyor içinden bu güneşli sonbahar günü: A s l o l a n h a y a t t ı r ? Beni unutma Hatçem?
