HUKUK ANLAYIŞI
Aristoteles’e göre bir şey ancak geçerlilik koşullarıyla varlığına sürdürebilecektir. Hukuku tanımak, bilmek de geçerliliğine bakmaktan geçmektedir. Bu gerçekliklerden biri nomos’tur. Nomos Yunan felsefesinde yazılı olmayan yasalar, gelenek ve töreler için kullanılan bir terimdir. Belirli bir toplumsal çevrede etkin olan davranış kurallarının karşılığı şeklinde düşünebiliriz. Kısacası toplumsal bir düzendir. Devletin koyduğu kuralların yanında henüz örgütlenmemiş hukuku da kapsar. Devletin getireceği kuralların temelini oluşturur. Aristoteles bir başka geçerlilik koşulu olan filia’dan bahseder. Filia toplumsal ilişkileri karşılayan bir terimdir. Ancak belli özelliklere sahip olan toplumsal ilişkiler hukuk yaratabilir. Son olarak koinonia terimi karşımıza çıkar. Bu terim devlet, köy yani belirli toplulukların topluluk hukukunun olduğuna işaret eder.
Platon devlet adlı eserinde, yöneticiler ve savaşçılar için özel mülkiyetin olmaması gerektiğini katı bir biçimde savunmuştur. Bunun temel gerekçesini, mülkiyetin görevlerini yapmaktan alıkoyması olarak belirtir. Fakat çalışan sınıf için aşırılığa kaçmamak şartıyla mülk sahibi olabileceklerini söylemiştir. Yasalar adlı eserinde görüşlerini biraz yumuşatsa da temel doğrultusunu sürdürdüğü söylenebilir. Aristoteles ise, esasında özel mülkiyete karşı değildir. Aile gibi mülkiyetin de tabii bir kurum olduğunu düşünür. Toplumun çalışmaya teşviki için özel mülkiyetin önemli olduğunun bilincindedir. Ancak Aristoteles de özel mülkiyette aşırılığın sorun yaratacağına inanır.
Tabii hukuk (doğal hukuk) adının gereği sınırlarını ve geçerliliğini tabiattan alır. Doğal hukuk tabiat üzerine kurulu bir kurumdur. Aristoteles tabii hukukun savunucusudur. Tabii hukuk tabiata uygun olan, adil olandır. Aristoteles’e göre tabii hukuk gücünü tabiata uygunluğundan almaktaydı. Tabii hukuk tüm hayvanların ortak hukukundan kaynaklanmaktadır .Bir şeyin adil olması doğa düzenine uygun olmasından geçer. Ayrıca pozitif hukukun doğru yorumlanmasında bize yol gösterecek doğal hukuktan başkası değildir.
ADALET ANLAYIŞI
Aristoteles adaleti 3 şekilde ele alır. Bunlar; denkleştirici adalet, dağıtıcı adalet ve hakkaniyettir. Dağıtıcı adalet eşitliği kendisine ölçüt olarak alır. Ancak bu eşitlik koşulsuz bir eşitlik değildir. Eşitlere eşit, eşit olmayanlara ise farklı biçimde muamele yapmak adil olan olacaktır. Dağıtıcı adaletin uygulayıcısı devlettir. İnsanların devlete karşı ödevlerinin de yetenekleri ve toplumsal konumlarına göre belirlenmesi de Aristotelesçi dağıtıcı adaletin bir gereğidir. Hakkaniyet ise dağıtıcı ve denkleştirici adaletin noksan kaldığı durumlarda devreye girer. Hakkaniyet, Platon tarafından kazandırılmış bir kurumdur. Doğal hukuk adil olanı amaç
edinmiştir. Bu amaca ulaşmak için sistemleştirilmiş adalet formülü doğal hukuku her şekilde belirleyici kılmaktadır.
